Mỹ thống trị cuộc đua xuất khẩu máy bay chiến đấu, Nga hụt hơi

Theo tờ The National Interest, Nga là một trong ba nhà cung cấp máy bay chiến đấu hàng đầu trên thị trường toàn cầu, cùng với Mỹ và Pháp.

Trong thế giới vũ khí hiện đại, máy bay chiến đấu không chỉ là biểu tượng sức mạnh quân sự, mà còn là một phần quan trọng trong chiến lược ngoại giao và ảnh hưởng toàn cầu.

Advertisement

Mỹ, Nga và Pháp là ba nước xuất khẩu máy bay chiến đấu lớn nhất thế giới. (Nguồn: RIA Novosti)

Trong nhiều thập kỷ, Nga là một trong những quốc gia thống trị lĩnh vực này. Tuy nhiên, cục diện đang thay đổi nhanh chóng khi Mỹ củng cố vị trí dẫn đầu tuyệt đối, Pháp vươn lên mạnh mẽ, nhiều quốc gia mới nổi cũng đang tham gia vào cuộc đua.

Không có gì bất ngờ khi Mỹ hiện là nước xuất khẩu máy bay chiến đấu số một thế giới, cả về số lượng lẫn giá trị. Các tập đoàn quốc phòng khổng lồ như Lockheed Martin, Boeing hay Northrop Grumman, đã sản xuất và cung cấp hàng nghìn máy bay cho các lực lượng không quân trên toàn cầu.

Một trong những sản phẩm thành công nhất là F-16 Fighting Falcon – dòng máy bay đa năng đã hoạt động hơn 40 năm nhưng vẫn giữ nguyên sức hút nhờ giá cả hợp lý, khả năng nâng cấp dễ dàng và độ tin cậy cao. Khoảng 4.000 chiếc F-16 đã được chế tạo, trong đó khoảng 2.000 chiếc được xuất khẩu cho hơn 25 quốc gia.

Bên cạnh đó, Mỹ còn có "át chủ bài" là F-35 Lightning II, máy bay chiến đấu tàng hình thế hệ thứ năm duy nhất hiện nay được bán ra quốc tế. Với gần 900 chiếc đã được chuyển giao, F-35 không chỉ giúp Mỹ củng cố vị thế quân sự toàn cầu, mà còn là công cụ kết nối các quốc gia đồng minh thông qua mạng lưới bảo trì, huấn luyện và chia sẻ công nghệ.

Trong khi Mỹ vẫn vững vàng ở ngôi đầu, thì sự trỗi dậy đáng chú ý nhất lại đến từ Pháp. Trong những năm gần đây, Pháp đã vượt qua Nga để trở thành nước xuất khẩu máy bay chiến đấu lớn thứ hai thế giới, nhờ vào thành công vượt mong đợi của dòng Rafale do Dassault sản xuất.

Đây là loại máy bay chiến đấu thế hệ 4++ với khả năng hoạt động đa nhiệm, được đánh giá cao về tính cơ động, hệ thống điện tử hàng không tiên tiến và độ tin cậy trong chiến đấu. Các hợp đồng Rafale với Ấn Độ, Ai Cập, Qatar, UAE và Hy Lạp đã đưa Pháp từ vị thế một nhà sản xuất độc lập trở thành nhân tố chủ chốt trên thị trường vũ khí toàn cầu. Ưu thế lớn của Pháp là không bị ràng buộc bởi chính sách kiểm soát vũ khí của Mỹ hay NATO, cho phép họ tiếp cận các khách hàng mà phương Tây thường từ chối.

Trái ngược với đà đi lên của Pháp, Nga – vốn từng là đối thủ truyền thống của Mỹ trên thị trường vũ khí, đang dần đánh mất vị thế. Trong thời kỳ hậu Chiến tranh Lạnh, Nga (và trước đó là Liên Xô) từng xuất khẩu hàng chục nghìn máy bay chiến đấu cho các quốc gia trên khắp thế giới. Những dòng máy bay như Su-30, Su-35 hay MiG-29 từng là lựa chọn phổ biến nhờ vào hiệu năng cao, độ bền và giá thành hợp lý.

Nga cũng thường không áp đặt điều kiện chính trị lên các thương vụ vũ khí, điều này khiến họ trở thành đối tác hấp dẫn với nhiều quốc gia ở châu Á, châu Phi và Mỹ Latinh – những nơi có ngân sách quốc phòng hạn chế hoặc không muốn lệ thuộc vào phương Tây.

Thế nhưng, cục diện đã thay đổi kể từ khi chiến dịch quân sự tại Ukraine diễn ra vào năm 2022. Các lệnh trừng phạt kinh tế và kiểm soát xuất khẩu công nghệ từ phương Tây, đã làm gián đoạn nghiêm trọng chuỗi cung ứng trong ngành công nghiệp quốc phòng Nga.

Khó khăn trong việc tiếp cận linh kiện điện tử và vật tư kỹ thuật cao khiến Nga gặp trở ngại lớn trong việc duy trì sản lượng, cải tiến công nghệ và hoàn thành các hợp đồng xuất khẩu. Đồng thời, hình ảnh của Nga với tư cách là nhà cung cấp vũ khí tin cậy cũng bị ảnh hưởng nặng nề, khi nhiều khách hàng lo ngại về khả năng bảo trì, hậu cần và cập nhật hệ thống trong tương lai.

Trong lúc ba "ông lớn" đang điều chỉnh vị thế, nhiều quốc gia mới nổi cũng bắt đầu ghi dấu ấn trên thị trường. Trung Quốc là một ví dụ điển hình. Với chiến lược dài hơi và đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ quân sự, Bắc Kinh đã phát triển các dòng tiêm kích như J-10 và JF-17 (hợp tác cùng Pakistan).

Dù chưa đạt đến trình độ kỹ thuật như F-16 hay Su-35, các mẫu máy bay Trung Quốc vẫn có sức hút lớn ở châu Phi, Trung Đông và Đông Nam Á nhờ giá rẻ, khả năng vận hành ổn định và chính sách tài chính linh hoạt.

Hàn Quốc cũng đang dần khẳng định năng lực trong lĩnh vực này với các mẫu KF-21 và T-50. Dù phần lớn các hợp đồng vẫn đang trong giai đoạn đàm phán, việc các quốc gia như Malaysia, Philippines, Senegal và thậm chí cả Ba Lan quan tâm cho thấy tiềm năng lớn của ngành hàng không quân sự Hàn Quốc.