Chiến dịch 'Mạng nhện' của Ukraine phơi bày lỗ hổng an ninh Nga

Chiến dịch tập kích "Mạng nhện" của Ukraine cho thấy những lỗ hổng trong năng lực phòng không, an ninh chuỗi cung ứng, và khả năng giám sát tình báo của Nga.

Theo Vzglyad, chiến dịch "Mạng nhện" do Cơ quan An ninh Ukraine (SBU) thực hiện ngày 1/6 là một trong những cuộc tấn công táo bạo nhất trong xung đột Nga - Ukraine, nhắm vào loạt căn cứ không quân chiến lược của Nga.

Chiến dịch được SBU lên kế hoạch trong 18 tháng, dưới sự giám sát của Tổng thống Volodymyr Zelensky và Giám đốc SBU Vasyl Malyuk. SBU tuyên bố đã đánh trúng 41 máy bay chiến lược của Nga, phá hủy 13 chiếc và làm hư hại số còn lại.

Drone Ukraine tập kích các máy bay Nga hôm 1/6. Video: SBU

Ông Zelensky cho hay SBU đã sử dụng 117 drone được giấu trong các thùng container trên xe tải đậu gần các căn cứ không quân Nga để tung đòn tập kích, nhắm vào các máy bay ném bom chiến lược như Tu-22M3, Tu-95MS và máy bay cảnh báo sớm A-50 đậu trên đường băng.

Chiến dịch của Ukraine không chỉ khoét lỗ hổng khó bù đắp trong lực lượng không quân chiến lược, vốn là một trong ba trụ cột răn đe hạt nhân của Nga, mà còn phơi bày một số lỗ hổng trong hệ thống an ninh và phòng thủ của Moskva, theo giới quan sát.

Hệ thống phòng không chưa hoàn thiện

Theo Topwar, các căn cứ quân sự Nga hiện nay chủ yếu dựa vào hệ thống phòng không đa tầng gồm các tổ hợp như S-400, Pantsir-S và Buk, được thiết kế để đối phó với máy bay chiến đấu, tên lửa đạn đạo và các mục tiêu lớn.

Tuy nhiên, chiến dịch "Mạng nhện" đã cho thấy các hệ thống này kém hiệu quả trước các drone cỡ nhỏ, có vận tốc nhanh và khó bị phát hiện. Các drone này đều được trang bị công nghệ AI, có thể tự động nhận diện và tập kích vào vị trí những vị trí hiểm yếu trên máy bay Nga mà không cần người điều khiển, khiến các hệ thống tác chiến điện tử Nga như Krasukha-4 không thể phát huy tác dụng.

Theo chuyên gia quân sự Nga Pavel Felgenhauer của trang Novaya Gazeta, các hệ thống phòng không Nga "chưa được tối ưu hóa để đối phó với drone, đặc biệt khi chúng được phóng từ các vị trí gần mục tiêu". Điều này giải thích tại sao drone của Ukraine có thể cất cánh từ các thùng container gần căn cứ, tiếp cận đường băng và liên tiếp lao vào các oanh tạc cơ mà không bị đánh chặn.

Felgenhauer cũng chỉ ra rằng do lãnh thổ Nga quá rộng lớn, các hệ thống phòng không chủ yếu được tập trung ở các khu vực chiến lược như Moskva và St. Petersburg, nơi dễ bị Ukraine tập kích bằng UAV tầm xa.

Phần lớn căn cứ không quân bị tập kích lần này nằm rất xa biên giới Ukraine, trong đó căn cứ Olenya ở Murmansk cách Ukraine 2.000 km, căn cứ Belaya 4.000 km, nên dường như đã không được chú trọng bảo vệ đúng mức. Sau hơn ba năm chiến sự, Nga gần như đã dồn mọi nguồn lực quân sự cho chiến trường Ukraine, nên không thể triển khai đầy đủ các hệ thống phòng không tiên tiến tại những khu vực ở phía đông đất nước, để lại những khoảng trống dễ bị khai thác.

Advertisement

Các căn cứ tại Nga bị drone Ukraine tập kích hôm 1/6. Đồ họa: ABC

Theo Moscow Times, Nga tập trung phần lớn nguồn lực tình báo, phòng không còn lại vào các khu vực chiến lược gần biên giới phía tây và các thành phố lớn, khiến các khu vực xa xôi dễ bị tấn công.

"Việc Nga phụ thuộc vào các hệ thống phòng không tập trung ở những đô thị quan trọng càng làm tăng lỗ hổng ở các khu vực ngoại vi như Murmansk và Irkutsk", chuyên gia Felgenhauer giải thích.

Tổng thống Zelensky nói rằng tổng hành dinh chiến dịch được đặt gần văn phòng của Cơ quan An ninh Liên bang Nga (FSB), nhấn mạnh toàn bộ đặc vụ Ukraine tham gia chiến dịch đã rời khỏi lãnh thổ Nga trước khi cuộc tấn công bắt đầu và hiện đều an toàn.

Điều này cho thấy mạng lưới an ninh, tình báo Nga đã thiếu phối hợp và không đủ nhạy bén để phát hiện chiến dịch tấn công của Ukraine, dù nó được chuẩn bị trong một năm rưỡi với quy mô lớn và số người tham gia đông.

Chuỗi cung ứng không được đảm bảo an ninh

Một trong những điểm đáng chú ý nhất của chiến dịch "Mạng nhện" là việc tài xế người Nga điều khiển chiếc xe tải trong vụ tập kích căn cứ Olenya khai rằng không biết gì về số hàng hóa trong thùng container mà anh ta được thuê chở.

Drone FPV trước khi được Ukraine sử dụng trong cuộc tập kích hôm 1/6. Ảnh: Ukrainska Pravda

Tại tỉnh Irkutsk, Thống đốc Igor Kobzev xác nhận căn cứ không quân chiến lược Belaya ở đây đã bị tấn công, nhưng giới chức địa phương không nhận được thông tin nào từ lực lượng tình báo, an ninh về việc họ phát hiện trước các hoạt động chuẩn bị của Ukraine.

Điều này cho thấy các đặc vụ SBU đã có thể thuê tài xế địa phương chở container chứa drone đi khắp lãnh thổ Nga và đến gần các căn cứ quân sự quan trọng mà không bị ngăn chặn hay nghi ngờ, thể hiện thiếu sót trong quy trình kiểm tra an ninh nội bộ liên quan đến chuỗi cung ứng, theo chuyên gia an ninh Dmitry Stefanovich từ Viện Kinh tế Thế giới và Quan hệ Quốc tế Nga (IMEMO).

"Việc SBU có thể lợi dụng xe tải dân sự để vận chuyển drone cho thấy Nga cần cải thiện an ninh chuỗi cung ứng, đặc biệt ở các khu vực gần các cơ sở quân sự nhạy cảm", Stefanovich nói.

Theo Ukrainska Pravda, SBU đã sử dụng mạng lưới hậu cần tinh vi vận chuyển drone qua hàng nghìn km. Các thùng gỗ trên xe tải, có nắp đóng mở được kích hoạt từ xa để phóng drone, là phương pháp sáng tạo để vượt qua các biện pháp giám sát của Nga.

Thành công của phương pháp này cho thấy Nga không có các hệ thống giám sát hiệu quả để phát hiện các hoạt động hậu cần bất thường gần các căn cứ chiến lược.

Máy bay cảnh báo sớm A-50 của Nga hồi năm 2017. Ảnh: BQP Nga

Sau khi bị tấn công, Nga đã phản ứng bằng cách tăng cường an ninh tại các căn cứ không quân, với việc triển khai thêm hệ thống Pantsir-S và tăng cường tuần tra quanh các cơ sở chiến lược, theo TASS.

Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova cảnh báo các cuộc tấn công của Ukraine "sẽ không được dung thứ", ám chỉ khả năng đáp trả bằng tên lửa siêu vượt âm Oreshnik. Tuy nhiên, chiến dịch "Mạng nhện" đã đặt ra câu hỏi rất lớn về năng lực của mạng lưới an ninh, tình báo và phòng không Nga trong bảo vệ lãnh thổ rộng lớn của mình, theo Foreign Policy.