Tắm nước lạnh mùa nóng: Mát phút chốc, hại lâu dài

Tắm nước lạnh trong mùa hè tưởng chừng là cách giải nhiệt đơn giản nhưng lại tiềm ẩn nhiều nguy cơ cho sức khỏe nếu thực hiện sai.

Trong những ngày hè oi bức, việc tắm nước lạnh gần như trở thành phản xạ tự nhiên để làm dịu cơ thể. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia y tế cảnh báo việc dội nước lạnh lên người ngay khi đang nóng, ra nhiều mồ hôi hoặc vừa hoạt động ngoài trời có thể gây hại cho sức khỏe, thậm chí dẫn đến tình trạng sốc nhiệt.

Advertisement

Tắm nước lạnh ngay khi đi ngoài trời nắng về tiềm ẩn nhiều nguy hại cho sức khỏe.

Phản ứng của cơ thể khi tắm nước lạnh đột ngột

Theo Tiến sĩ Stephen Cheung, chuyên gia sinh lý học môi trường tại Đại học Brock (Canada), khi cơ thể đang quá nóng, hệ thống điều hòa nhiệt bên trong hoạt động mạnh để thải nhiệt qua da bằng mồ hôi. Việc tắm nước lạnh đột ngột có thể khiến các mạch máu dưới da co lại nhanh chóng, làm giảm lưu lượng máu tới bề mặt da và gây rối loạn cơ chế tản nhiệt tự nhiên.

Ngoài ra, sự thay đổi nhiệt độ cơ thể đột ngột còn có thể kích hoạt phản ứng "phản xạ lạnh" (cold shock response) - khiến tim đập nhanh, thở dồn dập, huyết áp tăng vọt. Điều này đặc biệt nguy hiểm với người có tiền sử bệnh tim mạch hoặc huyết áp cao. Một số trường hợp còn có thể bị choáng, chóng mặt hoặc ngất xỉu ngay trong phòng tắm.

Tắm lạnh sai cách có thể gây sốc nhiệt thay vì hạ nhiệt

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) từng khuyến cáo về nguy cơ sốc nhiệt trong những đợt nắng nóng kéo dài, đặc biệt khi cơ thể bị làm lạnh quá nhanh. Dưới đây là các nguy cơ chính đã được các chuyên gia y tế và nhiều nghiên cứu khoa học cảnh báo.

Gây sốc nhiệt (heat shock/cold shock)

Khi bạn vừa tiếp xúc với nhiệt độ ngoài trời cao, thân nhiệt có thể tăng đáng kể. Việc dội nước lạnh ngay lập tức lên cơ thể gây ra sự thay đổi nhiệt độ đột ngột, khiến hệ thần kinh tự chủ phản ứng mạnh mẽ, làm:

- Co mạch máu đột ngột, gây tụt huyết áp hoặc tăng huyết áp.

- Rối loạn nhịp tim (đặc biệt nguy hiểm với người có bệnh tim mạch).

- Choáng váng, chóng mặt, thậm chí ngất xỉu ngay trong phòng tắm.

Theo báo cáo đăng trên Journal of Applied Physiology, sự tiếp xúc với nước lạnh ngay sau khi hoạt động ngoài trời có thể gây "cold shock response" - phản ứng sinh lý nguy hiểm bao gồm thở gấp, tăng nhịp tim và huyết áp.

Co thắt mạch máu, tăng gánh nặng cho tim

Nhiệt độ lạnh làm co mạch ngoại vi nhanh chóng. Với những người vừa vận động ngoài trời, tim đang bơm máu mạnh để làm mát cơ thể, việc mạch máu bị co lại đột ngột sẽ:

- Làm tim phải làm việc quá sức để điều hòa máu.

- Tăng nguy cơ đột quỵ, nhồi máu cơ tim với người có tiền sử bệnh tim mạch hoặc người cao tuổi.

Bác sĩ Michael Tipton, chuyên gia sinh lý học tại Đại học Portsmouth (Anh), cho biết: "Khi nhiệt độ giảm đột ngột, hệ thống tim mạch phải điều chỉnh cực nhanh, điều này tiềm ẩn rủi ro nếu cơ thể đang mệt mỏi hoặc mất cân bằng nước - điện giải".

Ức chế quá trình điều hòa thân nhiệt tự nhiên

Khi bạn đang đổ mồ hôi để làm mát cơ thể, việc tắm nước lạnh làm ngưng quá trình này đột ngột. Cơ thể không kịp thích ứng, có thể gây:

- Cảm lạnh do chênh lệch nhiệt độ trong - ngoài cơ thể.

- Run rẩy, ớn lạnh kéo dài, làm giảm miễn dịch, dễ mắc bệnh đường hô hấp.

- Nguy cơ chuột rút, co cơ

Việc tiếp xúc với nước lạnh đột ngột có thể gây co cơ, chuột rút, đặc biệt nếu bạn đang mệt, mất nước hoặc vừa vận động thể thao. Nếu đang tắm mà bị chuột rút ở chân hoặc lưng, bạn có thể mất thăng bằng và té ngã, rất nguy hiểm nếu không có ai bên cạnh.

Tắm ngay sau khi tập thể thao làm tăng nguy cơ bị chuột rút.

Tác động tiêu cực lên hệ thần kinh

Tắm nước lạnh khi cơ thể quá nóng có thể kích hoạt các phản xạ thần kinh mạnh, khiến:

- Đau đầu, choáng, hoa mắt.

- Tăng nguy cơ co giật nhẹ ở người có bệnh nền thần kinh.

- Ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ nếu tắm vào chiều tối do thần kinh bị kích thích quá mức.

Không nên tắm ngay sau khi đi nắng

Bác sĩ Angela Ballard, chuyên gia chăm sóc sức khỏe tại Hiệp hội Tim mạch Mỹ (AHA), cho rằng việc vào phòng tắm và xối nước lạnh ngay sau khi đi ngoài trời nắng gắt là một sai lầm thường gặp. "Cơ thể cần thời gian để điều chỉnh nhiệt độ dần dần. Nếu bạn đang ở 38-39 độ C do nắng nóng, mà đột ngột dội nước lạnh 15-20 độ, sự chênh lệch này sẽ tạo ra cú sốc sinh lý khiến cơ thể không kịp thích nghi", bác sĩ Ballard cho biết.

Cách làm mát an toàn và khoa học trong ngày hè

Các chuyên gia khuyến nghị nên ưu tiên các biện pháp hạ nhiệt từ từ như vào phòng mát, uống nước lọc hoặc nước điện giải, lau cơ thể bằng khăn ẩm mát trước khi tắm. Khi tắm, có thể bắt đầu bằng nước hơi ấm hoặc mát, sau đó điều chỉnh nhiệt độ dần dần theo cảm nhận cơ thể, tránh tắm nước lạnh đột ngột, nhất là khi đang đổ nhiều mồ hôi.

Một nghiên cứu đăng trên Journal of Thermal Biology (2020) chỉ ra rằng việc làm mát cơ thể bằng cách lau ướt vùng cổ, nách, bẹn bằng nước mát có hiệu quả hơn trong việc hạ nhiệt và tránh sốc nhiệt so với ngâm mình trong nước lạnh. Đây cũng là phương pháp được áp dụng trong các hướng dẫn sơ cứu sốc nhiệt tại Mỹ và châu Âu.

Ai cần đặc biệt thận trọng khi tắm nước lạnh?

Người cao tuổi, trẻ em, người mắc bệnh tim mạch, huyết áp, đái tháo đường hay rối loạn thần kinh thực vật là nhóm có nguy cơ cao gặp phải biến chứng khi tắm nước lạnh trong thời tiết nóng. Ở những người này, khả năng điều hòa nhiệt độ kém hơn, dễ bị co mạch hoặc rối loạn nhịp tim khi gặp lạnh đột ngột.