Nhật Bản mất vị trí chủ nợ lớn nhất thế giới lần đầu tiên sau 34 năm

Dù giá trị tài sản nước ngoài của Nhật Bản đạt mức kỷ lục mới nhờ đồng yen suy yếu, quốc gia này vẫn bị Đức vượt mặt, đánh dấu lần đầu tiên sau hơn ba thập kỷ Nhật không còn giữ vị trí chủ nợ hàng đầu thế giới, theo công bố của Bộ Tài chính Nhật hôm thứ Ba.

Tính đến cuối năm 2024, tổng tài sản nước ngoài ròng của Nhật Bản vẫn tăng lên mức cao nhất từ trước đến nay, nhưng vẫn không đủ để giữ vững ngôi đầu khi so với Đức. Cụ thể, tài sản nước ngoài gộp của Nhật đạt 533.050 tỷ yen (khoảng 3.700 tỷ USD), tăng 12,9% so với năm trước và lần đầu tiên vượt mốc 500.000 tỷ yen. Tuy vậy, con số này vẫn thấp hơn tổng tài sản nước ngoài của Đức, đạt 569.650 tỷ yen.

Sự tụt hạng của Nhật phần nào đến từ việc Đức đang có thặng dư tài khoản vãng lai lớn – nghĩa là nước này bán hàng hóa, dịch vụ và đầu tư ra nước ngoài nhiều hơn là nhập vào. Đây là yếu tố then chốt giúp Đức gia tăng nhanh tài sản ở nước ngoài.

Mặt khác, mặc dù đồng yen yếu giúp gia tăng giá trị quy đổi của tài sản ngoại tệ (như cổ phiếu và trái phiếu) sang yen, nhưng vẫn không thể bù đắp tốc độ tăng trưởng tài sản nước ngoài của Đức trong năm qua.

Advertisement

Đồng yen suy yếu ảnh hưởng thế nào đến cán cân tài sản của Nhật?

Việc đồng yen mất giá đã làm tăng giá trị quy đổi của các tài sản nước ngoài nắm giữ bằng ngoại tệ. Đồng USD cuối năm 2024 được giao dịch ở mức 157,89 yen, tăng tới 11,7% so với mức 141,40 yen vào cuối năm trước đó. Điều này có nghĩa là cùng một lượng tài sản bằng USD, khi quy đổi sang yen, sẽ có giá trị cao hơn.

Tuy nhiên, chính việc đồng yen suy yếu cũng khiến các khoản nợ nước ngoài của Nhật tăng lên đáng kể, vì các nghĩa vụ tài chính bằng ngoại tệ cũng sẽ có chi phí quy đổi cao hơn. Tổng nợ nước ngoài của Nhật tăng 10,7%, đạt 1.125.970 tỷ yen.

Mặc dù tổng tài sản ròng vẫn tăng năm thứ bảy liên tiếp, mức tăng không đủ nhanh để giữ Nhật ở vị trí hàng đầu toàn cầu. Điều này phản ánh sự phức tạp trong cán cân tài chính quốc tế của Nhật, khi đồng nội tệ mất giá mang lại cả cơ hội lẫn rủi ro.

Đâu là các yếu tố thúc đẩy đà tăng tài sản của Nhật?

Theo Bộ Tài chính Nhật, mức tăng 11,4% trong tổng tài sản nước ngoài chủ yếu nhờ các khoản đầu tư trực tiếp vào Mỹ của các tổ chức tài chính và doanh nghiệp thương mại Nhật Bản. Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu có nhiều biến động, việc đẩy mạnh đầu tư ra nước ngoài là một chiến lược nhằm đa dạng hóa tài sản và giảm rủi ro nội địa.

Ngoài ra, Nhật vẫn giữ vị trí thứ hai thế giới về lượng tài sản ròng ở nước ngoài – đứng sau Đức và trên Trung Quốc (nắm giữ 516.280 tỷ yen). Điều này cho thấy Nhật vẫn là một cường quốc tài chính toàn cầu dù đã mất vị trí dẫn đầu.

Trong khi đó, Mỹ lại có mức nợ nước ngoài ròng khổng lồ, lên tới 4.109.260 tỷ yen – tức là tài sản của các nhà đầu tư nước ngoài tại Mỹ vượt xa tài sản của Mỹ ở nước ngoài.

Các quốc gia khác đang ở đâu trong bảng xếp hạng tài sản toàn cầu?

Bên cạnh Đức, Nhật và Trung Quốc, những quốc gia khác không được nêu chi tiết trong báo cáo nhưng được Bộ Tài chính Nhật lưu ý rằng toàn bộ số liệu đã được quy đổi sang yen theo tỷ giá ngoại tệ được IMF công bố cuối năm 2024. Điều này bảo đảm tính thống nhất khi so sánh giữa các quốc gia có đơn vị tiền tệ khác nhau.

Việc Đức vươn lên dẫn đầu phản ánh sức mạnh của nền kinh tế xuất khẩu hàng đầu châu Âu trong việc tích lũy tài sản toàn cầu. Trong khi đó, Trung Quốc vẫn giữ vững vị trí thứ ba dù chịu ảnh hưởng từ các thách thức kinh tế trong nước và quốc tế.

Sự chênh lệch lớn giữa các nền kinh tế thặng dư (như Đức, Nhật) và các nền kinh tế thâm hụt (như Mỹ) là dấu hiệu của cấu trúc tài chính toàn cầu hiện nay – trong đó dòng vốn vẫn tiếp tục đổ về các quốc gia có khả năng tiết kiệm và đầu tư mạnh ra nước ngoài.

Nhật Bản cần làm gì để lấy lại vị thế tài chính toàn cầu?

Để quay lại vị trí chủ nợ lớn nhất thế giới, Nhật Bản có thể cần thúc đẩy hơn nữa đầu tư ra nước ngoài, đồng thời kiểm soát sự mất giá của đồng yen để tránh làm tăng chi phí vay nợ và nhập khẩu. Ngoài ra, cải thiện hiệu quả đầu tư và tối ưu hóa danh mục tài sản cũng là yếu tố then chốt.

Tuy nhiên, trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang chuyển động mạnh mẽ và đồng USD tiếp tục giữ vai trò trung tâm, Nhật sẽ cần có chiến lược cân bằng giữa việc tăng trưởng tài sản và kiểm soát rủi ro tỷ giá.

Việc mất ngôi đầu không đồng nghĩa với thất bại, nhưng là lời cảnh báo rằng Nhật Bản không thể chủ quan nếu muốn duy trì vai trò chủ chốt trong nền tài chính toàn cầu.