Phát hiện vết chân động vật quý hiếm giữa rừng sâu

Các cuộc điều tra đã ghi nhận dấu chân và nhiều dấu vết khác, cùng với hình ảnh từ bẫy ảnh, xác nhận sự hiện diện của 2 loài rái cá nguy cấp, quý hiếm là rái cá thường và rái cá vuốt bé.

Nằm trong tam giác đa dạng sinh học cao của khu vực Tây Bắc và Bắc Trung Bộ, Vườn quốc gia (VQG) Xuân Liên với diện tích hơn 24.700 ha rừng, cùng với sự tiếp giáp của Khu BTTN Pù Hoạt (Nghệ An) và Khu BTTN Nậm Sam (Lào), tạo nên một vùng sinh thái rộng lớn, nguyên sơ. Đặc biệt, hệ thống thủy vực phong phú với vô số suối lớn nhỏ và 2.438 ha đất ngập nước lòng hồ Cửa Đạt chính là mái nhà lý tưởng cho các loài rái cá, biến Xuân Liên thành một trong những điểm phân bố quan trọng nhất của rái cá tại Việt Nam.

Advertisement

Khu vực Trạm Sông Khao ghi nhận dấu vết chân rái cá.

Từ năm 2012 - 2013, những khảo sát sơ bộ gợi mở về sự hiện diện của động vật quý hiếm rái cá tại đây. Tuy nhiên, phải đến dự án hiện tại "Điều tra, bảo tồn các loài rái cá nguy cấp, quý hiếm giai đoạn 2023 - 2025", một cuộc điều tra toàn diện và có hệ thống mới được triển khai.

Các nhà khoa học thực hiện nhiệm vụ một cách tỉ mỉ trong suốt 3 năm, bao gồm cả mùa mưa và mùa khô, nhằm đảm bảo tính đại diện cao nhất của dữ liệu. Tổng cộng 50 tuyến điều tra xuyên rừng, cùng với việc thiết lập 119 vị trí bẫy ảnh chiến lược dọc theo các con suối. Bên cạnh đó, phỏng vấn cộng đồng tại 10 thôn (bản) vùng đệm cũng được tiến hành để thu thập thông tin quý giá về hiện trạng rái cá từ những người dân gắn bó lâu năm với rừng.

Rái cá thường ghi nhận bằng bẫy ảnh tại khu vực Sông Ken.

Kết quả ban đầu từ 4 đợt điều tra trong năm 2023 và 2024 mang lại những bằng chứng thuyết phục. Trên 27/50 tuyến khảo sát, đội ngũ nghiên cứu liên tục phát hiện những dấu vết rõ ràng của rái cá như dấu phân đặc trưng, vết chân in hằn trên bãi cát mềm mại, những vết lăn mình trên các tảng đá ven suối. Đặc biệt, các khu vực như sông Ken, suối Hón Hích, Hón Cà Lớn... là nơi tập trung nhiều dấu hiệu nhất, cho thấy mật độ hoạt động của rái cá tại đây khá cao.

Rái cá phát hiện tại suối Hón Hích.

Trong số 119 máy bẫy ảnh được cài đặt, 20 vị trí ghi lại những khoảnh khắc quý giá của rái cá. Hình ảnh thu được xác nhận sự hiện diện của hai loài. Hai điểm bẫy ảnh ghi nhận rái cá thường (Lutra lutra) và 18 điểm bẫy ảnh bắt gặp rái cá vuốt bé (Aonyx cinerea).

Rái cá ghi nhận bằng bẫy ảnh tại VQG Xuân Liên.

Không chỉ dừng lại ở việc xác định loài, dữ liệu bẫy ảnh còn giúp các nhà khoa học ước tính số lượng cá thể và cấu trúc đàn. Đã ghi nhận được ít nhất 2 cá thể rái cá thường và ấn tượng hơn là 12 cá thể rái cá vuốt bé đang sinh sống trong vườn quốc gia. Với rái cá vuốt bé, các hình ảnh còn hé lộ sự hình thành của 5 đàn nhỏ, mỗi đàn gồm từ 1 đến 4 cá thể, cho thấy một quần thể đang có dấu hiệu ổn định và phát triển.

VQG Xuân Liên là môi trường sống lý tưởng cho rất nhiều loài động, thực vật quý hiếm, trong đó có rái cá.

Cả rái cá thường và rái cá vuốt bé đều là những loài động vật cực kỳ nhạy cảm với sự thay đổi môi trường và áp lực săn bắt trái phép. Việc chúng được liệt kê trong Sách Đỏ Việt Nam và các nghị định bảo vệ nghiêm ngặt là lời nhắc nhở về tầm quan trọng của công tác bảo tồn.

Đàn rái cá ghi nhận qua bẫy ảnh tại khu vực sông Ken.

Những phát hiện này khẳng định VQG Xuân Liên là một trong những điểm phân bố quan trọng của rái cá ở Việt Nam. Rái cá là chỉ số quan trọng về sức khỏe hệ sinh thái, do đó, sự hiện diện của chúng cho thấy môi trường rừng và nguồn nước tại Xuân Liên vẫn còn tương đối nguyên vẹn.