Diễn biến mưa lớn và lũ trong thời gian tới có gì bất thường?

Trong tháng 5, tổng lượng mưa tại nhiều khu vực như Việt Bắc, Bắc Trung Bộ và Nam Bộ đang cao hơn trung bình nhiều năm từ 15–30%, thậm chí có nơi lên tới hơn 80%. Thời gian tới mưa sẽ còn gia tăng, đi cùng với nhiều loại hình thiên tai.

Diễn biến thời tiết ngày càng cực đoan, khó lường

Trước những diễn biến phức tạp của thời tiết và nguy cơ thiên tai cực đoan gia tăng, ngày 29/5, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Hoàng Hiệp đã chủ trì buổi làm việc với Cục Khí tượng Thủy văn nhằm đánh giá tình hình mưa, lũ cũng như thảo luận các giải pháp ứng phó trong thời gian tới. 

Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Hoàng Hiệp, từ đầu năm 2025 đến nay, thiên tai tại Việt Nam tiếp tục có những diễn biến bất thường. Các bản tin dự báo dài hạn nhìn chung khá chính xác, tuy nhiên, trong ngắn hạn và quy mô cục bộ, các hiện tượng thời tiết lại rất khó lường. Những trận mưa lớn bất ngờ ở Hà Tĩnh hay TP. Hồ Chí Minh là minh chứng rõ nét cho tính cực đoan của khí hậu hiện nay.

Advertisement

Toàn cảnh buổi làm việc.

Một điểm đáng lưu ý là dù tổng lượng mưa cả năm không quá cao, song xu hướng mưa lớn, tập trung cục bộ lại gia tăng, làm tăng nguy cơ sạt lở, lũ quét và ngập lụt ở vùng trũng thấp. Thứ trưởng nhấn mạnh, các cơ quan chuyên môn cần phối hợp chặt chẽ để kịp thời tham mưu cho công tác chỉ đạo, điều hành, giảm thiểu tối đa thiệt hại, đặc biệt là trong công tác vận hành hồ chứa và cảnh báo sớm.

Thông tin từ ông Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia cho thấy, tổng lượng mưa tại nhiều khu vực như Việt Bắc, Bắc Trung Bộ và Nam Bộ đang cao hơn trung bình nhiều năm từ 15–30%, thậm chí có nơi lên tới hơn 80% như tại Bái Thượng (Thanh Hóa). Hiện nay, khu vực Bắc Bộ đang bước vào một đợt mưa lớn, dự kiến sẽ kéo dài đến hết ngày 31/5, với dòng chảy đổ về các hồ thủy điện lớn như Lai Châu, Sơn La, Hòa Bình đều tăng mạnh. Trên các sông Thao, sông Lô và các sông nhỏ ở Bắc Bộ, Thanh Hóa có khả năng xuất hiện một đợt lũ với biên độ từ 2–5m, kèm theo nguy cơ sạt lở đất, lũ quét và ngập úng ở vùng trũng.

Dự báo dài hạn cho thấy mưa lớn sẽ tiếp tục gia tăng trong các tháng 6–8 tại Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ, Tây Nguyên và Nam Bộ. Riêng Trung Bộ sẽ có gia tăng lượng mưa trong giai đoạn từ 9–12/2025. Trong khi đó, nắng nóng vẫn tiếp tục duy trì ở Bắc Bộ và Trung Bộ, gây áp lực lớn lên công tác điều tiết nước và đảm bảo an toàn hồ chứa.

Ông Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia báo cáo về tình hình mưa lũ.

Một trong những vấn đề nổi cộm hiện nay là hệ thống thiết bị quan trắc khí tượng thủy văn đang gặp khó khăn do thiếu vật tư bảo dưỡng. Theo ông Nguyễn Thượng Hiền, Cục trưởng Cục Khí tượng Thủy văn, một số thiết bị trọng yếu như ra đa thời tiết, ra đa biển và hệ thống đo gió quang học Pilot chưa được bảo trì đúng kỳ. Dù danh mục và kế hoạch đấu thầu đã trình, nhưng do thiếu cơ chế tài chính linh hoạt nên tiến độ còn chậm. Cục đang đề xuất xây dựng cơ chế riêng để duy tu bảo dưỡng kịp thời, tránh gián đoạn công tác dự báo và cảnh báo.

Song song, để đáp ứng việc sắp xếp lại đơn vị hành chính từ 1/9/2025 (chỉ còn 34 tỉnh/thành phố), Cục KTTV sẽ rà soát lại hệ thống truyền tin và cảnh báo đến các cấp chính quyền mới, bảo đảm thông tin được chuyển tải nhanh chóng, đặc biệt trong các tình huống khẩn cấp. Ngoài ra, Cục cũng đang phối hợp với Quỹ Cộng đồng Phòng chống thiên tai hoàn thiện đề án cảnh báo sạt lở, lũ quét ở miền Trung và miền núi phía Bắc.

Không được bị động trước thiên tai

Một điểm đáng quan tâm là sự phối hợp giữa các cơ quan dự báo với đơn vị quản lý hồ chứa, đê điều và phòng chống thiên tai vẫn còn nhiều bất cập. Ông Phạm Đức Luận, Cục trưởng Cục Quản lý đê điều và Phòng chống thiên tai cho biết: Tại nhiều địa phương, nhất là cấp xã, vẫn chưa rõ trách nhiệm của Ban Chỉ huy phòng thủ dân sự nên việc cập nhật thông tin thiên tai còn chậm. Trong các đợt mưa lớn như ở Hà Tĩnh vừa qua, việc truyền tin từ cơ sở lên tỉnh gặp nhiều khó khăn, đặc biệt ở vùng sâu vùng xa.

Trong khi đó, ông Nguyễn Tùng Phong, Cục trưởng Cục Quản lý công trình thủy lợi cũng nhấn mạnh, hiện hàng trăm hồ chứa đã có tích hợp thiết bị quan trắc, nhưng phần lớn đã xuống cấp. Để đảm bảo an toàn cho hạ du và công trình, cần kiểm định lại các thiết bị và tích hợp dữ liệu dự báo vào hệ thống vận hành.

Kết luận cuộc họp, Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp yêu cầu các đơn vị dự báo cố gắng cung cấp bản tin có độ chính xác cao trước 3–6 tiếng đối với mưa cực đoan, nhằm tạo điều kiện cho địa phương kịp thời ứng phó. Trong thời gian chờ hoàn thiện cơ cấu chính quyền mới, việc truyền tin khẩn cấp cần triển khai xuống cấp huyện – nơi hiện có hệ thống vận hành rõ ràng hơn.

Thứ trưởng cũng chỉ đạo thành lập nhóm liên lạc khẩn qua Zalo giữa Cục Phòng chống thiên tai với lãnh đạo các tỉnh để đảm bảo thông tin được truyền tải ngay lập tức. Về thiết bị, yêu cầu Cục Khí tượng Thủy văn đẩy nhanh thủ tục để có thể chỉ định thầu trong các tình huống khẩn cấp, tránh bị động trong công tác bảo dưỡng. Đồng thời, Cục Thủy lợi cần kiểm tra toàn bộ các hồ có cửa van, xử lý kịp thời các sự cố để đảm bảo an toàn tuyệt đối trước mùa mưa lũ.