Ông Trump khiến châu Âu vỡ mộng 'chung thuyền' với Mỹ

Trong khoảng 30 giờ, châu Âu nghĩ họ và Mỹ đã nhất trí về một "tối hậu thư" với Nga về xung đột Ukraine, trước khi ông Trump khiến họ tỉnh mộng.

Lãnh đạo Pháp, Đức, Anh và Ba Lan ngày 10/5 gặp nhau tại Kiev, hội đàm với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky để bày tỏ tình đoàn kết với nước này và gây sức ép để Nga chấp nhận một thỏa thuận ngừng bắn vô điều kiện trong 30 ngày.

Tại Kiev, lãnh đạo 4 nước châu Âu đã có cuộc điện đàm trong khoảng 20 phút với Tổng thống Mỹ Donald Trump. Các nguồn tin Anh mô tả cuộc trò chuyện này là "ấm áp".

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Thủ tướng Đức Friedrich Merz, Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk và Thủ tướng Anh Keir Starmer sau đó tổ chức họp báo, cho hay họ quyết định ủng hộ lệnh ngừng bắn không có điều kiện tiên quyết bắt đầu từ ngày 12/5, thêm rằng Tổng thống Trump ủng hộ "tối hậu thư" này.

Họ cảnh báo rằng nếu Nga không chấp nhận đề xuất ngừng bắn, phương Tây sẽ gia tăng áp lực trừng phạt với nước này, đồng thời tăng cường viện trợ quân sự cho Ukraine.

Sau thông báo của các nước châu Âu, ông Trump xác nhận thông tin này và đe dọa sẽ trừng phạt Nga nếu Moskva từ chối thỏa thuận ngừng bắn. Đặc phái viên của ông Trump về Ukraine Keith Kellogg thậm chí cùng các đồng minh Mỹ yêu cầu Nga tuân thủ yêu cầu ngừng bắn.

Đây được coi là một nỗ lực ngoại giao phối hợp giữa châu Âu và Mỹ nhằm thể hiện một mặt trận thống nhất gia tăng sức ép với Nga để chấm dứt chiến sự. Mỹ hồi tháng 3 cũng đề xuất lệnh ngừng bắn 30 ngày tương tự, trong đó Ukraine chấp thuận nhưng Nga từ chối.

Đây được coi là lần hiếm hoi Mỹ cùng các đồng minh châu Âu đạt được sự đồng thuận về cuộc khủng hoảng Ukraine, sau nhiều tháng chính quyền Trump phớt lờ các đồng nghiệp bên kia bờ Đại Tây Dương. Nhưng ngay trước khi "tối hậu thư ngừng bắn" mà họ đưa ra có hiệu lực, Nga đã lên tiếng bác bỏ.

"Việc sử dụng ngôn từ kiểu tối hậu thư là không thể chấp nhận được với Nga. Chúng tôi cho rằng nó không phù hợp và các ông không thể nói chuyện với Nga bằng giọng điệu như vậy", người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov tuyên bố.

Tổng thống Nga Vladimir Putin cũng chỉ trích "giọng điệu kiểu tối hậu thư" như vậy và đưa ra một giải pháp thay thế, đó là tổ chức đàm phán trực tiếp Nga - Ukraine tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ vào ngày 15/5, nối lại nỗ lực đối thoại từng đổ vỡ hồi đầu năm 2022.

Dù Tổng thống Putin không đề cập gì đến thỏa thuận ngừng bắn ngay lập tức mà châu Âu đưa ra, ý tưởng đàm phán trực tiếp của ông lập tức thu hút được sự chú ý của ông Trump, khiến Tổng thống Mỹ nhanh chóng thay đổi lập trường.

Sự thống nhất tưởng như đã đạt được giữa châu Âu và Mỹ nhanh chóng biến mất. Tổng thống Trump đã phản hồi đề nghị của người đồng cấp Nga, nhưng bên bị tăng áp lực lần này là Ukraine.

"Tổng thống Putin không muốn thỏa thuận ngừng bắn với Ukraine, mà muốn gặp nhau tại Thổ Nhĩ Kỳ vào ngày 15/5 để đàm phán về khả năng chấm dứt đổ máu. Ukraine nên đồng ý ngay lập tức", ông Trump viết trên mạng xã hội Truth Social.

Advertisement

Tổng thống Mỹ Donald Trump bên ngoài Cánh Tây Nhà Trắng ngày 8/5. Ảnh: AP

Bài đăng của ông Trump đã khiến Ukraine không còn lựa chọn nào khác ngoài việc chấp nhận lời đề nghị đàm phán ở Istanbul, vì sợ từ chối sẽ làm phật lòng ông chủ Nhà Trắng, theo các nhà ngoại giao am hiểu vấn đề. Tổng thống Zelensky sau đó nói Ukraine sẵn sàng đàm phán trực tiếp với Nga, đồng thời đề nghị gặp mặt trực tiếp ông Putin tại Thổ Nhĩ Kỳ.

Nick Paton Walsh, nhà phân tích của CNN, cho rằng đề nghị gặp trực tiếp ông Putin là một canh bạc mạo hiểm về chính trị của ông Zelensky, bởi Tổng thống Ukraine từng ký lệnh cấm đàm phán với Nga khi ông Putin còn nắm quyền.

Kể từ sau cuộc đấu khẩu nảy lửa ở Nhà Trắng cuối tháng 2, chiến lược của ông Zelensky vẫn là cố gắng hết sức bám sát các yêu cầu của ông Trump. Lãnh đạo Ukraine lo ngại nếu không làm vậy, Washington sẽ ngừng hỗ trợ cho Kiev.

Một số nhà quan sát cho rằng không loại trừ khả năng đằng sau hậu trường, Moskva và Washington đang ấp ủ một điều gì đó để đưa thế giới đến gần hơn với hòa bình. Một số khác tin ông Putin đưa ra đề nghị đối thoại trực tiếp là nhằm duy trì quan hệ tốt với Mỹ và tránh áp lực ngày càng tăng của châu Âu đối với ông Trump về việc áp lệnh trừng phạt mạnh tay hơn với Moskva.

Các nhà ngoại giao châu Âu cho hay bài đăng trên mạng xã hội của ông Trump, trong đó yêu cầu Ukraine chấp nhận đối thoại trực tiếp với Nga, đã làm thất bại kế hoạch của châu Âu nhằm thuyết phục Washington áp lệnh trừng phạt đối với Moskva.

Một phần do sự thay đổi lập trường của ông Trump, Anh đã hoãn kế hoạch trừng phạt đối với đội tàu chở dầu "bóng đêm" giúp Nga né tránh hạn chế về năng lượng, vốn dự kiến công bố ngày 12/5.

Dù Liên minh châu Âu (EU) dự kiến tiếp tục thực hiện gói trừng phạt khác với Nga vào cuối tháng này, giới quan sát nhận định họ đã đánh mất yếu tố giúp thay đổi cuộc chơi.

"Yếu tố thay đổi cuộc chơi sẽ là các lệnh trừng phạt bổ sung của Mỹ, không chỉ vì tác động kinh tế mà còn vì biểu tượng chính trị nếu ông Trump cho rằng ông Putin là trở ngại cho chấm dứt xung đột", Patrick Wintour, nhà bình luận của Guardian, nhận xét.

Các lãnh đạo châu Âu đang chờ xem liệu ông Putin có đích thân tới Istanbul để hội đàm với ông Zelensky, người mà Nga không công nhận là Tổng thống hợp pháp của Ukraine vì hết nhiệm kỳ, hay không.

Trong vòng đàm phán tại Thổ Nhĩ Kỳ đầu năm 2022, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov đã dẫn đầu phái đoàn đàm phán của Moskva. Nếu ông Putin tham gia lần này, đây có thể là dấu hiệu cho thấy Điện Kremlin đang chịu áp lực thực sự từ Nhà Trắng, theo giới quan sát.

Từ trái sang: Thủ tướng Đức, Tổng thống Pháp, Tổng thống Ukraine, Thủ tướng Anh và Thủ tướng Ba Lan tại Kiev hôm 10/5. Ảnh: AFP

Người phát ngôn Điện Kremlin Peskov ngày 12/5 không trả lời trực tiếp các câu hỏi về đàm phán với ông Zelensky, thay vào đó nói rằng Nga "tập trung vào việc nghiêm túc tìm kiếm cách thức để đạt giải pháp hòa bình lâu dài".

Ông Trump ngày 12/5 gợi ý rằng ông Putin sẽ tới Istanbul và bản thân ông cũng có thể tham gia cuộc gặp. "Các bạn có thể có một kết quả tốt từ cuộc gặp ở Thổ Nhĩ Kỳ vào ngày 15/5 và tôi tin hai lãnh đạo sẽ ở đó. Tôi đã nghĩ tới việc bay tới đó, nhưng chưa chắc chắn vì có rất nhiều cuộc họp", ông cho hay.

Hiện chưa rõ cuộc đối thoại trực tiếp có thể diễn ra hay không, vì tới nay ông Putin chưa xác nhận tham dự. Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng kết luận đơn giản nhất được rút ra từ những diễn biến vài ngày qua là ông Trump không cho rằng người đồng cấp Nga đang tìm cách câu giờ, khác với quan điểm của nhiều lãnh đạo châu Âu.

"Khi đứng giữa hai lựa chọn giữa một bên là đoàn kết với các đồng minh châu Âu và một bên là duy trì mối quan hệ tốt hơn với Nga, ông Trump đã chọn con đường thứ hai", bình luận viên Wintour nhận định.