4.000 lính Vệ binh Quốc gia đi "dẹp loạn" ở tiểu bang: Điều chưa từng có trong lịch sử Mỹ?

Tổng thống Donald Trump đã ra lệnh triển khai 4.000 binh sĩ Vệ binh Quốc gia bang California tới Los Angeles nhằm đối phó với các cuộc biểu tình phản đối các chiến dịch truy quét nhập cư, mà không cần sự đồng thuận của Thống đốc bang Gavin Newsom. 

Advertisement

Cảnh sát California ngăn chặn đám đông biểu tình vào ngày 8/6. Ảnh: AFP.

Theo các chuyên gia về an ninh quốc gia và quyền lực tổng thống, đây là một hành động bất thường và chưa từng có tiền lệ rõ ràng trong lịch sử hiện đại, báo Mỹ NPR cho biết.

Căng thẳng leo thang kể từ khi Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Mỹ (ICE) tiến hành hàng loạt vụ bắt giữ tại Los Angeles, khiến hơn 100 người bị bắt. Các cuộc biểu tình nổ ra sau đó dẫn đến xô xát giữa người dân và cảnh sát. Lực lượng chức năng đã sử dụng đạn cao su và hơi cay để giải tán đám đông.

Lý do pháp lý mà ông Trump viện dẫn

Đụng đọ giữa cảnh sát và người biểu tình ở Los Angeles đã kéo dài trong nhiều ngày. Ảnh: Reuters.

Thông thường, theo Đạo luật Posse Comitatus năm 1878, quân đội liên bang không được phép tham gia các hoạt động cưỡng chế pháp luật trong nội địa. Tuy nhiên, ông Trump không áp dụng đạo luật này mà dựa vào một điều khoản ít được biết đến – điều 12406 thuộc Mục 10 Bộ luật Hoa Kỳ – cho phép Tổng thống triển khai Vệ binh Quốc gia của bang trong trường hợp có “nổi dậy hoặc nguy cơ nổi dậy” chống lại chính phủ Mỹ.

Ông Trump cho rằng các cuộc biểu tình bạo lực tại Los Angeles “đe dọa an ninh và gây thiệt hại nghiêm trọng” cho các cơ sở giam giữ người nhập cư và tài sản liên bang, đồng thời cáo buộc đây là “hành vi nổi loạn chống lại chính quyền liên bang”.

Ngoài Vệ binh Quốc gia, 700 lính thủy đánh bộ Mỹ từ căn cứ Twentynine Palms, California cũng đã được huy động tới Los Angeles, đảm nhận vai trò hỗ trợ và bảo vệ các cơ quan liên bang.

Phản ứng của bang California

Cuộc biểu tình ở Los Angeles hiện vẫn đang diễn biến phức tạp. Ảnh: Reuters.

Thống đốc Gavin Newsom đã tuyên bố khởi kiện chính quyền liên bang. Văn phòng ông cho rằng việc điều Vệ binh Quốc gia như vậy là “vượt quá quyền hạn”, vi phạm Hiến pháp Mỹ và chưa từng có trong tiền lệ pháp lý. Theo phía California, tình hình tại Los Angeles không hề đạt đến mức được xem là “cuộc nổi dậy” vượt quá khả năng kiểm soát của chính quyền bang, và trong quá khứ, những tình huống tương tự đều đã được giải quyết mà không cần quân đội liên bang.

Chuyên gia Elizabeth Goitein từ Trung tâm Brennan nhận định: “Chưa có tổng thống nào từng sử dụng điều khoản 12406 một cách đơn lẻ như vậy mà không kèm theo Đạo luật Insurrection”. Bà lưu ý rằng điều khoản này từng chỉ được dùng cùng với Đạo luật Insurrection – một bộ luật cho phép sử dụng quân đội liên bang trong khủng hoảng dân sự – nhưng rất hiếm khi được viện dẫn và chỉ khi có yêu cầu chính thức từ thống đốc bang.

Nền tảng pháp lý gây tranh cãi

Một lập luận pháp lý khác mà ông Trump có thể dựa vào là “quyền bảo vệ” (protective power) theo Điều II của Hiến pháp Mỹ. Đây là một lý thuyết gây nhiều tranh cãi, cho rằng tổng thống có quyền sử dụng quân đội để bảo vệ chức năng, tài sản và nhân sự của liên bang.

Tuy nhiên, giới chuyên gia nhấn mạnh rằng chưa có tòa án nào đưa ra phán quyết cụ thể về việc liệu quyền bảo vệ này có đủ căn cứ để cho phép quân đội thực hiện các chức năng thực thi pháp luật hay không. “Nếu Vệ binh Quốc gia vượt quá phạm vi bảo vệ đơn thuần, chẳng hạn như tham gia trấn áp biểu tình hay bắt giữ người, thì đây sẽ là hành vi vượt quá giới hạn pháp lý”, chuyên gia Christopher Mirasola từ Đại học Luật Houston cảnh báo.

Không chỉ dừng lại ở Los Angeles

Một chiếc xe cảnh sát bị hư bại trong làn sóng bạo lực ở Los Angeles, bang California. Ảnh: Reuters.

Điều đáng lo ngại, theo ông Mirasola, ông Trump không giới hạn phạm vi trấn áp biểu tình ở Los Angeles mà giao toàn quyền cho Bộ trưởng Quốc phòng triển khai lực lượng theo nhu cầu. Trong bối cảnh biểu tình có thể lan rộng, điều này đặt ra nguy cơ chính quyền liên bang mở rộng quyền sử dụng Vệ binh Quốc gia và quân đội vượt ngoài khuôn khổ hợp pháp hiện hành.

Chuyên gia Goitein cảnh báo: “Nếu tòa án tìm cách hạn chế quyền lực tổng thống trong trường hợp này, rất có thể bước tiếp theo của ông Trump là chính thức viện dẫn Đạo luật Insurrection – một điều chưa từng xảy ra nếu không có yêu cầu từ thống đốc bang”.

Tính đến thời điểm hiện tại, lực lượng được triển khai vẫn giới hạn trong vai trò bảo vệ tài sản và nhân sự liên bang, nhưng các chuyên gia đang theo dõi sát sao để xem liệu bước đi đơn phương này có tạo ra một tiền lệ pháp lý nguy hiểm trong tương lai hay không.